28. Voorhoofden

Toen ik naar Egyote ging wist ik al – ik wist het om zo te zeggen 'theoretisch' omdat ik het ergens gelezen had – dat in de islamietische wereld het voorhoofd van een man belangrijk is omdat het iets over zijn instelling tegenover het geloof laat zien. U weet wellicht dat de Islam een vijftal basisprincipes kent (de vijf 'zuilen' van de Islam). Eén daarvan is het gebed, meer concreet: de eis dat een moslim zich vijfmaal per dag in gebed tot Allah richt. Dat geschiedt op de tijden waarop de muezzin vanuit de moskee tot het gebed oproept. Omdat die gebedsroep met behulp van luidsprekers versterkt wordt, kan (althans in de stad) niemand die oproep missen.
Bij dat gebed gaat een moslim op de knieën en drukt zijn voorhoofd tegen de grond. Mijn gastenpater in het klooster, Da'oed, heeft me laten zien dat een moslim zijn voorhoofd daarbij graag ook nog een beetje op de grond heen en weer wrijft. De andere monniken en hij leggen bij sommige gelegenheden in het heiligdom weliswaar ook het hoofd op de grond, maar zij raken de grond hoogstens even aan en wrijven er niet bij.
Aan iemands voorhoofd kun je nu zien of hij de plicht tot het dagelijkse gebed erg serieus neemt, of niet. In het eerste geval heeft hij – 'hij', want de plicht tot gebed betreft in deze vorm alleen mannen – op zijn voorhoofd een grijze plek van de eelt of hij heeft er een korst van een wond door het voortdurende wrijven. Ik heb ook wel mannen met een zwerende wond op het voorhoofd gezien.
Het was dus interessant om op de plakaten die ter gelegenheid van de verkiezingen op veel plaatsen opgehangen waren, te kijken hoe de voorhoofden van de mannelijke kandidaten er uit zagen. Hadden ze die bewuste grijze plek, of niet?
De afgelopen dagen heb ik twee nieuwe Rotary clubs bezocht. Het was heel boeiend om ze met elkaar te vergelijken. Beide clubs waren ongeveer tien jaar geleden opgericht, allebei hadden ze ongeveer vijfentwintig leden en in allebei de gevallen was de samenstelling gemengd, mannen en vrouwen.
Eergisteravond was ik bij de club 'Cairo Garden City'. Lang niet iedereen was er; ik telde ongeveer tien vrouwen en drie mannen. Onder de vrouwen was er één die zwaar opgemaakt was en een bontjas droeg. Voor de Kuifje-lezers: zij was het type 'Bianca Castafiore'. Van meerdere kanten werd mij met een eerbiedige stem toegefluisterd dat zij een zeer populaire actrice was. Slechts één van de vrouwen droeg een hoofddoekje (het signaal waaraan je kunt zien hoe een vrouw tegenover het geloof staat). Van de drie mannen hadden er twee een grijze plek op het voorhoofd. Eén van hen was Nabil Radwan. Hij vertelde me dat hij dertig jaar lang in de Verenigde Staten gewerkt had. Hij sprak heel goed Engels en was zo vriendelijk om voor mij te tolken.
Ook toen ik vertelde dat ik een Nederlands predikant ben en dat het doel van mijn verblijf in Egypte is om de Koptische kerk beter te leren kennen, bleef ik onverminderd (en voelbaar oprecht gemeend) vriendelijk behandeld worden. Na afloop stond Nabil er op om mij met de auto naar het Guesthouse te brengen, hoewel ik de afstand te voet met gemak in twintig minuten af kon leggen. Ik had mijn mobiele telefoon niet bij me, maar wel het Egyptische telefoonnummer dat ik voor mijn verblijf hier heb, en nog voordat ik op mijn kamer was aangekomen, had Nabil me al opgebeld zodat ik zijn nummer in mijn telefoon had en het op kon slaan. Toen ik hem de volgende morgen terugbelde om hem te bedanken, kreeg ik een zeer vriendelijke Nabil aan de telefoon. Hij zou het leuk vinden om me nog een keer te ontmoeten en als ik iets nodig had, moest ik beslist niet aarzelen om hem op te bellen. Dat zal ik ook zeker niet.
Gisteravond was ik te gast in de Rotary club 'Mansouria'. Deze club kwam in hetzelfde hotel bijeen als de club 'Cairo Garden City', maar aan alles kon je merken dat de leden van deze club zeer welgesteld zijn. Hier was het aandeel van de mannen beduidend groter, maar toch waren er niet veel minder vrouwen dan mannen aanwezig. Van de vrouwen droeg er slechts één een hoofddoekje; van de mannen had niemand een grijze plek op het voorhoofd. Ook hier was er een gast die het op zich nam om voor mij te tolken.
Anders dan in de duitstalige Rotary club waar ik tot nu toe geweest was, werd ik beide keren uitgenodigd om heel kort iets tot de leden van de club te zeggen. De eerste keer overrompelde me dit verzoek een beetje. Gisteravond was ik er op voorbereid en ik oogstte meteen met mijn eerste zin een daverend applaus. Ik zei namelijk: "De Arabische taal is buitengewoon mooi" – en ik zei dat in het Arabisch. Ook daarna heb ik nog een paar zinnen in het Arabisch ten beste gegeven en vervolgens kon de avond niet meer stuk.
Tijdens beide clubavonden speelden de verkiezingen en de uitslagen die zich gaandeweg duidelijker aftekenen (een tweederde meerderheid voor de partijen die een duidelijk islamietisch profiel hebben), een grote rol in de gesprekken. De Rotary clubs hebben ook reden om bezorgd te zijn. Op het punt van godsdienst is Rotary principieel liberaal, en dat bepaalt natuurlijk ook het karakter van het publiek dat door een Rotary club aangetrokken wordt. Gisteravond vertelde mijn zeventigjarige tolk dat de huidige ontwikkelingen voor Egypte ongewoon zijn. Veertig, vijftig jaar geleden droeg vrijwel geen enkele vrouw een hoofddoekje. Men was islamietisch, maar daarbij was men nooit fanatiek. Hij weet de nieuwe ontwikkelingen aan het feit dat veel Egyptische mannen in de afgelopen tientallen jaren in de Golfstaten zijn gaan werken. Daar zijn velen van hen volgens hem aangestoken met het islamistische virus, maar zo zitten de Egyptenaren vanouds niet in elkaar.
In de welgestelde Rotary club waar ik gisteravond te gast was, speelde het onderlinge contact een grote rol, meer dan in de andere club. Na afloop van de eigenlijke clubavond zat men nog meer dan een uur bij elkaar en werden er levendige gesprekken gevoerd. En toch voelde ik me in de club 'Garden City' die ik eergisteravond bezocht, haast nog meer welkom dan in de club 'Mansouria'. De klaarblijkelijk wat grotere rol van het (islamietische) geloof speelde daarbij geen enkele rol. En zo hoort het natuurlijk ook.