36. Terugblik

Nu mijn studieverlof officieel ten einde is – wat rest is een vakantie met (heerlijk!) het grootste deel van het gezin –, is het een goed moment om achterom te kijken en de balans op te maken. Heeft het studieverlof opgeleverd wat ik er van hoopte? Of eigenlijk nog basaler: wat heeft het opgeleverd? Had ik één en ander, achteraf gezien, anders moeten aanpakken? Ik wil de bovengenoemde vragen in deze weblog beantwoorden door op verschillende terreinen de oogst van de afgelopen maanden te benoemen.
Het eerste resultaat van mijn verblijf hier is dat ik de atmosfeer van het land heb leren kennen. Je kunt in een land geweest zijn zonder zicht te hebben gekregen op hoe de mensen er leven. Je hebt geen flauw idee hoe zij allerlei dingen in het dagelijkse (en ook wel in het minder dagelijkse) leven ervaren. Wat is voor hen belangrijk? Wat heeft voor hen waarde? Wat vinden ze prettig? Dus ook: wat kun je je als gast in hun land wel en wat niet veroorloven? Waar doe je hen een plezier mee?
Nu moet ik meteen een duidelijke beperking aanbrengen: ik schrijf nu wel dat ik de atmosfeer van het land heb leren kennen, maar eigenlijk heb ik alleen die van de stad Caïro leren kennen. Het klooster waar ik geweest ben is een wereldje apart, en de reis daarheen heb ik met een auto gemaakt en ik ben onderweg dus niet met mensen in contact gekomen. Maar goed, van Caïro heb ik dan toch intensief de sfeer geproefd.
Daarbij heb ik het aangepakt zoals Christine en ik het eigenlijk altijd graag doen als we in het buitenland zijn. Wij hoeven niet zo nodig meteen een museum in. Wij lopen liever eerst een poos in de stad rond. Je komt van de ene wijk naar de andere, je loopt in hoofdstraten en in zijstraatjes, je ziet herenhuizen en huurkazernes, en allemaal samen geven ze je een beeld van hoe de mensen hier leven. Zo heb ik hier in Caïro dus ook – letterlijk! – een gat in mijn schoenzolen gelopen.
Het gevolg van dat alles is dat je na verloop van een aantal maanden de weg een beetje weet. En dan bedoel ik niet alleen (en eigenlijk zelfs niet in de eerste plaats) dat ik nu, om maar iets te noemen. de winkel van het Egyptische bijbelgenootschap weet te vinden. Het gaat er meer om dat je allerlei dingen in kunt schatten. Heel concreet denk ik aan zoiets als waar ik in een vorige weblog over schreef: dat je zomaar te horen kunt krijgen dat de treinen de komende dagen allemaal vol zitten en daarom domweg geen kaartjes meer krijgt. Ik weet nu wat de gangbare prijs voor schoenenpoetsen is, wat een sesamkrakelingbroodje kost (en dat zo’n broodje lekker is!) en dat er op vrijdag meer dan anders gebedeld wordt, enz.
Toegespitst op de thematiek van mijn studieverlof, ken ik nu ook de atmosfeer van de Koptisch Orthodoxe kerk. Ik weet hoe een kerkdienst in elkaar zit en kan inschatten hoe je je tijdens zo’n dienst het beste gedraagt om niet storend op te vallen, ken de weg in de liturgische 'reisgids' en nog veel meer. Ook dat zijn dingen die je – althans: ik – niet meteen weet als je eens één losse kerkdienst bezocht hebt.
Iets waar ik in de toekomst nog veel profijt van hoop te hebben, is het feit dat ik in de afgelopen maanden natuurlijk diverse contacten heb gelegd. Het ging in het begin niet allemaal even snel en soepel, maar in de loop van de tijd komen ze er toch. En: van het éne contact komt het andere. Ik heb nu het emailadres van dr. Michael Ghattas die zoveel over de geschiedenis en de liturgie van zijn kerk weet en ik heb aan mijn gastenbroeder Da'oed een vriend in het klooster overgehouden.
Dan het Arabisch. In het verleden heb ik u er al eens mee lastig gevallen. De taal is gewoon heel lastig om te leren. Van een Amerikaanse gast hoorde ik de afgelopen dagen dat het ministerie van Buitenlandse Zaken van de V.S. een ranglijst hanteert waarop aangegeven is welke talen het lastigst en welke het eenvoudigst zijn (en alles daartussenin, natuurlijk). Arabisch staat daar terecht in het lijstje van de talen die het moeilijkst te leren zijn. Met mijn gesproken Arabisch is het nog steeds bedroevend gesteld, maar gelukkig ben ik zover dat ik nu (met behulp van het woordenboek, natuurlijk) een aardig stukje kan lezen. Zodoende heb ik een belangrijke horde om toegang te krijgen tot de Koptische kerk, overwonnen.
Het laatste wat ik wil noemen is dat ik in de tijd die ik hier heb doorgebracht veel materiaal heb verzameld waar ik thuis mee verder kan. Begrijpelijkerwijs bestaat dat materiaal in veel gevallen uit boeken, maar niet alleen dat. Ik heb ook opnames van kerkdiensten die ik af kan luisteren (met de betreffende geschreven teksten er naast). Ach ja , en à propos boeken: onze beide zoons Joachim en Paul kennen hun vader natuurlijk langer dan vandaag. Zij komen onafhankelijk van Christine en de meiden naar Egypte en hebben dus ook een andere reis geboekt. Omdat het voor hen zonneklaar was dat hun vader weer een heleboel boeken ging kopen, hebben ze bij hun vliegticket extra gewicht voor hun bagage besteld, zodat ze een deel van de nieuwe boeken voor me naar Nederland kunnen transporteren ...
En dan was er ook nog een bonus: in de tijd die ik hier heb doorgebracht, heb ik niet alleen veel over Egypte en de Koptische kerk geleerd. Omdat het Guesthouse van de Anglicaanse kerk gasten van over de hele wereld herbergt, heb ik ook vele onverhoopte contacten gelegd – ook daarover heb ik in een eerdere weblog verslag gedaan. Ik neem een heel bundeltje visitekaartjes mee terug naar Nederland en in mijn computer staan tal van emailadressen van altijd aardige, maar vaak ook heel interessante mensen.
Nog één 'snoepje' tot slot. Van de drie brieven met handtekeningen van onze gemeente in Koudekerke die ik mee naar Egypte genomen heb, ligt er nu één in het klooster van St. Paulus, één in de Koptische kerk in de wijk Zamálek, en de derde heb ik vanmorgen in de dienst – het is tenslotte weer vrijdag en dan ga ik altijd naar de Anglicaanse kerk hiertegenover –, met een korte toelichting voor de gemeente, aan de predikant overhandigd. Na afloop dronken we (zoals elke week) op het terras een kopje koffie en ik werd door één van de kosters gevraagd of ik met hem en zijn collega op de foto wilde; met het oog daarop had hij zijn fotocamera aan een kerkganger gegeven. (Vanzelfsprekend heb ik diezelfde kerkganger met mijn eigen camera dezelfde foto nog een keer laten nemen.) Aandoenlijk, niet?