23. Snorren en baarden

Geweldig nieuws: de laatste dagen kon ik geen verbinding met het internet maken. Nu heb ik een nieuwe toegang. Die werkt ook in dit afgelegen klooster goed. Binnenkort dus meer nieuws!

Vandaag wil ik het hebben over snorren en baarden. Die spelen hier in het klooster namelijk een opvallende rol. Alle monniken hebben een baard, sommige van hen zelfs een hele lange. De abt heeft niet eens de langste baard van allemaal, al heeft ook hij er uiteraard één. De aankomende monniken hebben geen van allen een baard. Wel dragen ze – voorzover ik heb kunnen zien – allemaal een snor. Het lijkt er dan ook op dat hier een klein maar belangrijk verschil gemaakt wordt tusssen monniken en aankomende monniken. Omdat ik hier in Egypte mijn baard heb laten staan, val ik in dat opzicht dus weer lelijk uit de toon: niet eens aankomend monnik en dan toch het lef hebben om een baard te dragen! Maar niemand schijnt het me kwalijk te nemen.
Afgelopen vrijdag was voor het klooster een bijzondere dag. Misschien hebt u de volgorde onthouden: wie monnik wil worden, krijgt eerst een blauwe pij, dan een witte en dan, ter gelegenheid van zijn definitieve gelofte – een zwarte. Welnu, vrijdag was de dag waarop een aantal monniken 'bevorderd' werden. Vijf (aankomende) monniken met een blauwe pij kregen een witte en drie monniken met een witte pij kregen een zwarte.
Zoiets komt niet alle dagen voor en daarom was het voor het klooster dan ook een feestdag. Het gastenverblijf van de abt-bisschop was druk bezocht want er waren monniken en zelfs vier abten van naburige kloosters gekomen om dit feest mee te vieren en met hun aanwezigheid luister bij te zetten. De abten waren hoofdzakelijk te herkennen aan het grote kruis dat op hun borst hing.
Anba Da'oed had me verteld dat ik gerust foto’s mocht maken in deze dienst. Omdat ik graag van dichtbij wilde kunnen volgen hoe de dienst zich afspeelde, zorgde ik er voor om bijtijds in de kerk te zijn. Ik kwam er echter al gauw achter dat ik te vroeg naar binnen was gegaan. Er kwamen namelijk eerst alleen monniken (en abten, maar dat zijn tenslotte ook monniken) naar binnen en pas helemaal op het eind ook niet-kloosterlingen – waarschijnlijk de familie van de nieuwe monniken. Opmerkelijk was daarbij dat ik alleen mannelijke familieleden zag, geen enkele vrouw. En dat terwijl het toch vaak de moeders zijn die hun kinderen op de weg van het geloof voorgaan, meer dan de vaders. Ik vond het oprecht sneu voor de moeders dat ze dit feest moesten missen.
Omdat de vaders en de broers, zoals gezegd, pas als laatste naar binnen mochten, was de indruk toch wel heel duidelijk dat deze viering allereerst een feestje van het klooster en zijn bewoners was. De jonge mannen die in het middelpunt stonden, hadden hun familie werkelijk achter zich gelaten en hoorden nu tot deze 'kloosterfamilie'.
Aanvankelijk voel ik me een beetje ongemakkelijk omdat ik met mijn kleding toch wel erg opval tussen de monniken. Bovendien wordt in deze dienst iedere monnik door iedere andere monnik uitvoerig begroet en daarbij word ik natuurlijk overgeslagen. Maar mijn aanwezigheid tussen de monniken schijnt niemand werkelijk te storen. Waarschijnlijk geniet ik dat wat de Duitsers noemen: 'Narrenfreiheit' – de vrijheid van de hofnar die tòch anders is dan alle andere mensen aan het hof en daarom de vrijheid heeft om te zeggen en te doen wat anderen nooit zouden durven zeggen of doen. In de loop van de dienst is mijn aanwezigheid en het feit dat ik regelmatig foto’s maak, voor enkele familieleden met camera’s overigens een aanleiding om op hun beurt ook naar voren te komen. Het gaat eerst wat aarzelend maar allengs krijgen ze meer zelfvertrouwen.
De dienst waarin de monniken bevorderd worden, is trouwens geen mis. Opmerkelijk genoeg werd hij geleid door de abt van een ander klooster; abt Daniël speelde slechts een bijrol, evenals de drie andere aanwezige abten. Wel droegen alle abten een feestelijke stola over hun zwarte pij heen, met veel borduurwerk. Overigens heeft deze dienst een vrolijk, zelfs bijna een uitgelaten karakter. Er worden namelijk in de loop van de dienst veel psalmteksten gezongen, en dat gebeurt in wisselzang. De ene groep zet in met het eerste vers, en de andere groep antwoordt met het volgende vers, op vrijwel dezelfde melodie. Daarna zingt de eerste groep weer het derde vers, op dezelfde melodie als het eerste, en vervolgens de tweede groep het vierde vers, op dezelfde melodie als het tweede. Voor een deel wordt deze wisselzang ondersteund met ritmeinstrumenten – bekkens en triangel – maar dat onderstreept alleen maar het toch al uitgesproken ritmische karakter van de beurtzangen. De monniken hebben er zelf zo’n plezier in dat ze om het hardst proberen te zingen.
Het geheel doet me een beetje denken aan de vieringen in het oecumenische klooster in Taizé in Frankrijk. Daar zijn ook veel korte liederen met een eenvoudige en toegankelijke melodie die soms wel acht keer achter elkaar gezongen wordt, daar meestal zelfs met steeds dezelfde tekst. In de diensten in Koudekerke zingen wij ze ook regelmatig en u weet dat we ze dan eigenlijk ook altijd een paar keer herhalen. Het is een beetje alsof je jezelf in trance zingt. Hier zie ik sommige monniken daadwerkelijk haast in vervoering raken.
Aan het slot van de viering is er nog een korte toespraak van de abt. Na afloop komen de monniken bijéén voor een gezamenlijke maaltijd en gezien de stemming in de dienst neem ik aan dat het er daarbij vrolijk aan toe gaat.
In de nacht na de feestelijke bevordering van de aankomende monniken is er een langdurig nachtgebed. Dat is er elke week wel een paar keer, maar dan is het uitsluitend toegankelijk voor monniken (en daar worden dan blijkbaar vooral ook de psalmodieën gezongen, want in de mis kom ik ze niet tegen). De monniken zelf genieten erg van deze vieringen, juist vanwege de muziek, weet ik. Vandaag worden de moeders en de zussen voor hun afwezigheid in de feestelijke opnemingsdienst schadeloos gesteld doordat zij, net als de vaders en de broers, bij wijze van uitzondering aan het nachtgebed mogen deelnemen.
Ik hoorde de volgende morgen pas van een andere gast van het klooster dat het nachtgebed voor publiek opengesteld was. Die kans is dus aan mijn neus voorbij gegaan.