19. Anba Da'oed en Anba Benjamin

Koptische monniken zijn eenvoudig te herkennen: ze dragen een zwarte pij en een losse capuchon over het hoofd. Op die capuchon zijn met gouddraad kleine kruisjes geborduurd. Tijdens het opdragen van de mis doen ze een witte gebedsmantel over hun zwarte pij heen.
Als iemand in het klooster komt om monnik te worden, krijgt hij niet meteen zo’n zwarte pij. In eerste instantie krijgt hij een lichtblauwe pij. Na verloop van tijd, als hij zijn eerste proeftijd goed doorstaan heeft, krijgt hij een witte pij. Na drie jaar mag hij zijn definitieve gelofte afleggen en krijgt dan de zwarte pij.
Net als in Nederland of België, is er ook hier een gastenbroeder. Zijn taak is het om het verblijf in het klooster voor de gasten die aan zijn zorg zijn toevertrouwd, zo aangenaam mogelijk te maken.
Mijn gastenbroeder heet Da'oed. Hij verblijft sinds tweeëneenhalf jaar hier, is lang en smal gebouwd en heeft een snorretje. Hij doet enorm zijn best om het mij naar de zin te maken. Toen ik door een paar medewerksters van de kerk uit Caïro gebracht werd, sprak hij alleen Arabisch. Het Engels spreken liet hij aan de beide dames over. Maar nu spreekt hij Engels tegen me. (En natuurlijk probeer ik van tijd tot tijd ook iets in het Arabisch tegen hem te zeggen.)
Anba Da'oed komt regelmatig langs om mij te vragen of ik nog wensen heb. Hij is bijna teleurgesteld wanneer ik hem zeg dat ik helemaal tevreden ben. Gisteren kwam hij me ophalen om een mis te bezoeken die door een monnik gelezen werd en waarbij hij als diaken dienst deed. Vlak voor de poort van het terrein waar de gastenverblijven van de bisschop liggen, staat een grote en relatief nieuwe kerk. De kerkzaal zelf wordt zojuist gerenoveerd (of afgebouwd), dus worden de missen nu in de kelder onder de kerk gelezen. Dergelijke kelders ben ik ook in andere Koptische kerken al tegengekomen. Ze maken de indruk dat ze – zoals hier – als uitwijkmogelijkheid voor de kerkruimte gebruikt worden, maar ook voor bijeenkomsten in het kader van gemeenteopbouw. Toen de mis gisteren bijna klaar was, begon een priester met een diaken in de altaarruimte ('heekal') naast de 'onze' een andere mis te lezen. Gisteren heb ik voor het eerst ook brood en wijn ontvangen. Weliswaar begrijp ik nog steeds weinig, maar de liturgie begint wel steeds vertrouwder te voelen en ook de aanwezigheid van Anba Da'oed maakte dat het nu natuurlijk voelde om deel te nemen.
Vandaag bezocht ik samen met Da'oed een mis in een oude kerk in het eigenlijke kloostercomplex. Omdat het vrijdag is, waren er nu ook veel dagjesmensen naar het klooster gekomen. Op het moment dat brood en wijn uitgedeeld werden, vond er even een kort onderonsje plaats tussen Anba Da'oed en de priester. Meteen daarna kwam Da'oed naar mij toe en zei: het spijt me maar u bent niet lid van een Orthodoxe kerk en daarom wil de priester niet dat u aan de viering met brood en wijn deelneemt.
Toen we na de mis terugliepen naar het gastencomplex, merkte ik dat het hem erg speet dat ik geen brood en wijn had ontvangen. Uiteraard probeerde ik hem gerust te stellen door te zeggen dat ik voor dit standpunt alle begrip had, maar hij bleef het er zichtbaar moeilijk mee hebben.
Vanmiddag kwam hij langs met een plastic tas van het souvenirwinkeltje van het klooster. Hij haalde er allereerst een grote zwarte doek uit, van dezelfde stof als de pijen van de monniken. Die was voor ’s nachts, om over mijn hoofd te doen. Dan zou ik het niet meer zo koud hebben (en vanwege de harde wind was het de afgelopen dagen bitter koud!). Verder haalde hij er een paar boekenleggers en een soort bidprentjes uit, en tenslotte twee kruisen, één van (uit twee veters, een zwarte en een witte) gevlochten leer, en één hardplastic handkruis zoals het (maar dan van ander materiaal vervaardigd) door priesters in de liturgie regelmatig gebruikt wordt. Een aandoenlijk bewijs van zijn intense zorg om het mij naar de zin te maken.
En dan Anba Benjamin. Hij is duidelijk ouder dan Da'oed – ik schat hem op een jaar of vijfenveertig, Da'oed tussen de vijfentwintig en de dertig – en verblijft sinds twee jaar in het klooster. Daarvoor heeft hij als kok gewerkt op een van de cruiseschepen die tussen Luxor en Assuan op de Nijl varen. Voor het betreffende cruiseschip was zijn vertrek een serieus verlies en voor het klooster een aanwinst. Hij kookt niet alleen lekker, maar ook nog afwisselend en gezond, met veel verse groenten en weinig vet.
Toen ik aankwam wilde Benjamin weten wat ik wilde eten. Omdat de Adventstijd – net als bij ons, trouwens – een vastentijd is, eten de monniken momenteel geen vlees en ook geen melk en melkproducten, maar het is geen enkel probleem wanneer ik mij daaraan niet wil houden. Ik maak hem echter duidelijk dat ik me juist graag wil aansluiten bij het leven van de monniken en dus ook hun maaltijden meeëet. Maar Anba Benjamin is duidelijk van mening dat een gast extra verwend dient te worden en hij heeft dus meteen op de eerste dag de koelkast volgestouwd met drankjes (Cola, Fanta, Seven-up), een grote schaal sinaasappels en vier grote flessen water. Ook hij komt regelmatig langs om even te vragen of ik nog iets nodig heb. Gisteren middag kwam hij vragen of ik mischien een kopje Turkse koffie wilde hebben. (Oploskoffie had hij eergisteren al langsgebracht, en ook een pot creamer.) Ik ging op zijn aanbod in en dronk een heerlijk kopje Turkse koffie (u weet wel, met de drab onder in het kopje). En om hem een plezier te doen (maar ook omdat het lekker was) vroeg ik vanmiddag of hij misschien weer een kopje Turkse koffie voor me had. Het stelde hem zichtbaar gerust te merken dat ik dus toch wel zelf om iets durfde te vragen.
Kortom, met Anba Da'oed en Anba Benjamin zijn mij voor mijn persoonlijke zorg twee monniken toebedeeld die werkelijk juwelen van mensen zijn.